Friday, July 25, 2008
Thursday, July 24, 2008
Pagkatagbaw sa Kalisud
Sa akong pakigstorya sa usa ka driver sa jip, giawhag ni Leonardo Torrion ang iyang pagkatagbaw sa mga gihimu ni Presidente Arroyo. Matod kay Leonardo, pirteng pagkatagbaw na gayud niya sa pagagwanta sa kalisud sa panginabuhi karon.
Sa kadaghang presidente na ang iyang naagihan, wala gayud siya kasuway ug hayahay nga kahimtang. Pero sa panahon ni Arroyo, mas nigrabe pa daw ang iyang kalisud samut na karon nga ang presyo sa gasolina pirteng mahala. Isip usa ka driver, ang iyang panginabuhi ang grabeng naapektuhan niini. Maglisud sila ug pataas sa plete kay ang mga pasahero nagreklamo na usab sa kamahal.
Gitawag ni manong Leonardo si Arroyo nga labing bati sa tanang naabtang presidente kay namatikdan niyang mas giuna pa daw ni Arroyo ang pagpanindut sa imahe sa Pilipinas pinaagi sa pakiglambigit sa ubang nasud kaysa pagtabang ug pagatiman sa iyang mga naglisud nga katawhan dire sa Pilipinas. Mas piliun ni Leonardo ang termino ni ramos tungod kay minus ang patay ug krimen sa iyang panahon ug mas daghang tabang ang nadawat sa mga pareho niyang driver gikan sa gobyerno ni Ramos.
Sa kadaghang presidente na ang iyang naagihan, wala gayud siya kasuway ug hayahay nga kahimtang. Pero sa panahon ni Arroyo, mas nigrabe pa daw ang iyang kalisud samut na karon nga ang presyo sa gasolina pirteng mahala. Isip usa ka driver, ang iyang panginabuhi ang grabeng naapektuhan niini. Maglisud sila ug pataas sa plete kay ang mga pasahero nagreklamo na usab sa kamahal.
Gitawag ni manong Leonardo si Arroyo nga labing bati sa tanang naabtang presidente kay namatikdan niyang mas giuna pa daw ni Arroyo ang pagpanindut sa imahe sa Pilipinas pinaagi sa pakiglambigit sa ubang nasud kaysa pagtabang ug pagatiman sa iyang mga naglisud nga katawhan dire sa Pilipinas. Mas piliun ni Leonardo ang termino ni ramos tungod kay minus ang patay ug krimen sa iyang panahon ug mas daghang tabang ang nadawat sa mga pareho niyang driver gikan sa gobyerno ni Ramos.
Ang kawalay asenso sa Pilipinas
Si Angelita Endoma, kuwarentay tres anyos sa pangidaran, ug usa ka vendor sa Fuente Osmeña nagpasidungog sa iyang wala pagkatagbaw sa mga gihimu ni Presidente Arroyo.
Matud kay nanay Angelita, gasige nalang ug saka ang presyo sa palitunon ug balayrunon matag simana. Ug isip usa ka vendor, dakong epekto kini sa ila. Sa kalisud sa kwarta, nabati gyud ni nanay ang paghinay sa halin sa iyang mga tinda. Dose ka tuig nang tindera sa Fuente si nanay Angelita ug sa sulod sa dose ka tuig karon lang siya nakabati ug grabeng kalisud. Banat pa ni nanay nga ultimo sardinas mahal na karong panahona.
Mas gipalabi ni nanay ang nabuhat ni Cory Aquino para sa nasud. Mas nabati daw niya ang hayahay ug katinaw sa panahon ni Cory. Puno pa ni nanay Angelita nga mas labing bati si Arroyo kay maski gagubot sa panahon ni Marcos, mas dagko ang pagusab nga nakitan sa katawhan sa iyang panahon usa nahitabo ang martial law.
Hangyo ni nanay Angelita ug uban pang manindahay nga maatiman pud unta ni Arroyo ang ilang kahimtang samut na run nga naglumba ug saka ang mga presyo sa tanang butang.
Matud kay nanay Angelita, gasige nalang ug saka ang presyo sa palitunon ug balayrunon matag simana. Ug isip usa ka vendor, dakong epekto kini sa ila. Sa kalisud sa kwarta, nabati gyud ni nanay ang paghinay sa halin sa iyang mga tinda. Dose ka tuig nang tindera sa Fuente si nanay Angelita ug sa sulod sa dose ka tuig karon lang siya nakabati ug grabeng kalisud. Banat pa ni nanay nga ultimo sardinas mahal na karong panahona.
Mas gipalabi ni nanay ang nabuhat ni Cory Aquino para sa nasud. Mas nabati daw niya ang hayahay ug katinaw sa panahon ni Cory. Puno pa ni nanay Angelita nga mas labing bati si Arroyo kay maski gagubot sa panahon ni Marcos, mas dagko ang pagusab nga nakitan sa katawhan sa iyang panahon usa nahitabo ang martial law.
Hangyo ni nanay Angelita ug uban pang manindahay nga maatiman pud unta ni Arroyo ang ilang kahimtang samut na run nga naglumba ug saka ang mga presyo sa tanang butang.
Nagkagrabeng Kalisud sa Nasud Karon
" Kung magpadayun ni, wa ngyud tay ayo ani." - kini ang banat sa usa ka janitor sa dinhang gipangutana bahin sa iyang kahimtang karon.
Si Joel Ople, usa ka janitor sa Mango Square mall nagpasundayag sa iyang gibati nga kalisud sa kinabuhi karong panahuna. Matod ni Joel, kung naglisud siya ug buhi sa iyang unom ka mga anak niadtong gipaskwela pa niya kini, mas naglisud na hinuon siya karon nga duha nalang sa unom ka mga anak ang iyang gibuhi. Nagpakita lang kini sa kalisud sa panginabuhi karong mahal na ang tanang pamalitun.
Mas nakita ni Joel ang asenso sa Pilipinas katong si Ramos pa ang nagdala sa nasud. Matod usab ni Joel, maski ginagmay ang sweldo sa panahon ni Ramos, barato ra man pud ang pamalitun ikumpara kang presidente Arroyo nga maski sa minimum nga sweldo kuwangan pa kuno igasto sa kinahanglunon sa adlaw-adlaw. Nagpasabot lang nga aduna ngyud dapat buhaton ang gobyerno ni Arroyo aning problema sa kalisud Pilipinas.
Si Joel Ople, usa ka janitor sa Mango Square mall nagpasundayag sa iyang gibati nga kalisud sa kinabuhi karong panahuna. Matod ni Joel, kung naglisud siya ug buhi sa iyang unom ka mga anak niadtong gipaskwela pa niya kini, mas naglisud na hinuon siya karon nga duha nalang sa unom ka mga anak ang iyang gibuhi. Nagpakita lang kini sa kalisud sa panginabuhi karong mahal na ang tanang pamalitun.
Mas nakita ni Joel ang asenso sa Pilipinas katong si Ramos pa ang nagdala sa nasud. Matod usab ni Joel, maski ginagmay ang sweldo sa panahon ni Ramos, barato ra man pud ang pamalitun ikumpara kang presidente Arroyo nga maski sa minimum nga sweldo kuwangan pa kuno igasto sa kinahanglunon sa adlaw-adlaw. Nagpasabot lang nga aduna ngyud dapat buhaton ang gobyerno ni Arroyo aning problema sa kalisud Pilipinas.
Friday, July 18, 2008
Reaksyon sa Cebuano words recorded by Pigafetta
Samtang ako nagbasa sa mga kinaunhang binisaya, ako nahibung ug nakurat kung dis-a gikan to nga mga pulong. Wala ko magdahum nga aduna diay ngadto nga binisaya. Mas daghan ang wala nako nahibawan ug karon lang nako nabasahan ug nadungan kumpara sa uban nga nadungan na nako sauna sa akong mga lolo ug lola pero wala lang nako gamita.
Nahimuot ko ug nalinawan pud usab mahitungod ibedensya lang kini nga nagdako ug daynamiko atong dialektong Sugbuanon nga pwede nato ikagarbo sa uban. Nabantayan pud nako nga halos duol-duol ra ang deperensya sa old ug modern Cebuano. Naay gikwaan, naa puy gipunan. Mas gipasayon lang ug gipadali ang modern Cebuano para pud siguro dili lisud gamiton ug dali ra masabtan ang atong dialekto. Pasalamat ra pud ko nga nailisan kay mas sayon man gyud ang karon kaysa kinaraan. Mao na akong natawhan maong mao na pud akong nailhan. Praktikal pud kini gamiton kay nganung maglisudlisud man ta kung naay mas sayon para mas dali magkasinabot ang tanan.
Syempre, usa pud sa atong hunahunaon nga para mutubo ang usa ka dialekto, dapat abri kini sa pagusab. Mamatay ug dili magdugay ang usa ka dialekto kung sirado ug magpabilin kining walay asenso. Nagpasabot lang kini nga ang Sugbuanong pulong kay usa ka dialektong daynamiko.
Nahimuot ko ug nalinawan pud usab mahitungod ibedensya lang kini nga nagdako ug daynamiko atong dialektong Sugbuanon nga pwede nato ikagarbo sa uban. Nabantayan pud nako nga halos duol-duol ra ang deperensya sa old ug modern Cebuano. Naay gikwaan, naa puy gipunan. Mas gipasayon lang ug gipadali ang modern Cebuano para pud siguro dili lisud gamiton ug dali ra masabtan ang atong dialekto. Pasalamat ra pud ko nga nailisan kay mas sayon man gyud ang karon kaysa kinaraan. Mao na akong natawhan maong mao na pud akong nailhan. Praktikal pud kini gamiton kay nganung maglisudlisud man ta kung naay mas sayon para mas dali magkasinabot ang tanan.
Syempre, usa pud sa atong hunahunaon nga para mutubo ang usa ka dialekto, dapat abri kini sa pagusab. Mamatay ug dili magdugay ang usa ka dialekto kung sirado ug magpabilin kining walay asenso. Nagpasabot lang kini nga ang Sugbuanong pulong kay usa ka dialektong daynamiko.
Thursday, July 3, 2008
1. Duna kay 2 ka news teams ug naay 6 ka news events nga nagdungan:
- pagkalunod sa MV Princess of the Stars sa Romblon
- pagkalunod sa MV Tubigon sa Bohol
- Pagcrash sa eroplano sa Mactan Airbase
- Naay napaakan ug iro sa ongkera
- Brown out sa Pardo
- Pista sa Minglanilla
tubag:
Tungod kay duha ra kabuok akong news team kumpara sa unom ka nagdungan-dungan nga mga panghitabo, ang duha nga labing unahon nako ug hatagag tagad kay ang pagkalunod sa MV Princess of the Stars sa Romblon ug ang Pista sa Minglanilla. Nganung kining duha akong gipili? Kining duha mahitungod kay mas daghang katawhan ang nahilabot kumpara sa upat nga nabiling sitwasyon. Ang MV Princess of the Stars ang nailhang usa sa mga dagkong barko nga atong higayuna nagsakay ug utso sintus kapin nga mga katao maong di malimud nga mas daghan ang pasahero niini kaysa lunod sa MV Tubigon sa Bohol. Ug ang pista sa Minglanilla kay kini usa ka dako ug ilhadong lugar dire sa Sugbo maong daghan pud ang mga taong apil niini. Busa, daghan ang maapektuhan ug daghan pud ang magkainteres aning duha ka mga balita.
Daghang aspekto pud sa balita ang makuha ni ining duha ka mga events sama sa gipangbati sa mga kabanay sa nangalunod, sa dapit pud sa Sulpicio, coast guard, ug gobyerno, ug ang pagpangita ug pagtubos sa mga pasahero para sa pagkalunod sa barko. Para sa Pista: daghang mga kalingawan, panghitabo, ug aktibidades ang pwedeng malantaw sa mga katawhan. Maong maanindut ug ginapaabot gyud ang storya sa pista sa mga lungsod samot na ang dakong lungod sa Minglanilla. Dili pud malikayan ang gubot kung adunay pista nga usa pud sa mga unurang issue nga pwede maapil. Gituyo pud usab nako ang pagpili sa duha para naay balanse sa klase sa balita. Ngilad pud siguro kaayo kung puros nalang trahedya ug nangamatay ang atong makita ug madungan maong dapat lang mubalita pud ug kalingawan ug kahiusa sa mga katawhan arun dili puro sakit sa dughan atong makuha nga mga balita.
2. Absent ang tanang lima ka reporters ug ikaw ra nabilin sa inyung opisina. Nagbaha sa Bogo, Talibon, Ilo-ilo, Tacloban, ug Colon Street.
pangutana:Unsaon nimu pagcover sa lima kung dili ka pwede mubiya sa opisina pero naay telepono?
tubag:
Kung dili dyud ko pwede mulakaw pero kailangan ko makakuha ug balita bahin sa lima ka mga panghitabo, mangita ko ug paagi nga makakuhag impormasyon pinaagi sa telepeno. Salamat sa Ginoo, aduna tay gitawag nga telephone ug cellphone para mabuhat nako ang pagtigum sa mga balita. Una nakong tanawon kung aduna ba mi branches sa amung media system dianang dapita kay arun ako nalang i-forward ang impormasyon ug pahibawon sa akong sitwasyon aron sila nalang ang direktang mukuha sa balita. Kung wala mi media outlet sa lugar mismo or duol duol sa lugar, mutawag nalang ko sa mga lokal na opisyal ug mga opisina sa gobyerno anang lugara aron mangutana sa sitwasyon sa baha sa ilaha. Pwede pud ko mutawag sa Disasters Coordination Board kung unsa nay mga damage nga nabuhat sa baha ug kung naa bay mga nangamatay, landslide ug uban pa. Or sa PAGASA kung unsa nay kondisyon sa panahon sa lima ka mga nagkalaing-laing mga lugar.
tubag:
Kung dili dyud ko pwede mulakaw pero kailangan ko makakuha ug balita bahin sa lima ka mga panghitabo, mangita ko ug paagi nga makakuhag impormasyon pinaagi sa telepeno. Salamat sa Ginoo, aduna tay gitawag nga telephone ug cellphone para mabuhat nako ang pagtigum sa mga balita. Una nakong tanawon kung aduna ba mi branches sa amung media system dianang dapita kay arun ako nalang i-forward ang impormasyon ug pahibawon sa akong sitwasyon aron sila nalang ang direktang mukuha sa balita. Kung wala mi media outlet sa lugar mismo or duol duol sa lugar, mutawag nalang ko sa mga lokal na opisyal ug mga opisina sa gobyerno anang lugara aron mangutana sa sitwasyon sa baha sa ilaha. Pwede pud ko mutawag sa Disasters Coordination Board kung unsa nay mga damage nga nabuhat sa baha ug kung naa bay mga nangamatay, landslide ug uban pa. Or sa PAGASA kung unsa nay kondisyon sa panahon sa lima ka mga nagkalaing-laing mga lugar.
3. Nagcover ka ug press conference ni Mayor Tomas Osmeña, midway sa presscon, naay roberry alarm sa General Maxilom Ave. duol sa redemptorist.
pangutana: Tiwasun nimu ang press conference or mubiya ka para mu adto sa robbery scene?
tubag:
Sa dinhang mahibawan nako nga adunay kawat nga nahitabo sa General Maxilom Ave. dapit sa redemptorist samtang ako nagcover sa press conference ni Mayor Tomas Osmeña sa capitol, mu diretso gyud ko ug biya sa city hall ug magdali-dali nga mu responde sa alarma nga kawat. Kini buhaton nako tungod sa rason nga mas interesado ang mga tao makabalo ug makasaksi sa nahitabong kawat kaysa puros nalang dagway ug tingog ni Mayor Osmeña. Usa pa, mas daghang tao ang apil ug maapektuhan sa kawat sama sa kung adunay hostage ang mga kawatan, ang eksena sa pulis ug kawatan, ug ang mga tao sa palibut kung asa dapit nahitabo ang kawat. Unuran ug mas daghang panghitabo ang makuha sa kawat kumpara sa press conference nga pahumot lang sa gobyerno ug mga pulitiko. Adto nalang ko sa tinuod ug labas nga panghitabo kay total pwede ra ko mangutana kung unsay wala na nako naabtan ug buot hunahunaon daghan pang mga press conference si Mayor Osmeña samtang kining mga dagkong kawat, talagsa ug lahi lahing eksena ang mahitabo.
tubag:
Sa dinhang mahibawan nako nga adunay kawat nga nahitabo sa General Maxilom Ave. dapit sa redemptorist samtang ako nagcover sa press conference ni Mayor Tomas Osmeña sa capitol, mu diretso gyud ko ug biya sa city hall ug magdali-dali nga mu responde sa alarma nga kawat. Kini buhaton nako tungod sa rason nga mas interesado ang mga tao makabalo ug makasaksi sa nahitabong kawat kaysa puros nalang dagway ug tingog ni Mayor Osmeña. Usa pa, mas daghang tao ang apil ug maapektuhan sa kawat sama sa kung adunay hostage ang mga kawatan, ang eksena sa pulis ug kawatan, ug ang mga tao sa palibut kung asa dapit nahitabo ang kawat. Unuran ug mas daghang panghitabo ang makuha sa kawat kumpara sa press conference nga pahumot lang sa gobyerno ug mga pulitiko. Adto nalang ko sa tinuod ug labas nga panghitabo kay total pwede ra ko mangutana kung unsay wala na nako naabtan ug buot hunahunaon daghan pang mga press conference si Mayor Osmeña samtang kining mga dagkong kawat, talagsa ug lahi lahing eksena ang mahitabo.
Subscribe to:
Comments (Atom)
